Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@gmail.com)
Στην πορεία για την κλιματική ουδετερότητα τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 σχεδιάζουν αυτό το διάστημα τα εθνικά Κοινωνικά Σχέδια για το Κλίμα για την περίοδο 2026-2032, τα οποία μεταξύ άλλων θα περιγράφουν τον τρόπο αντιμετώπισης των προκλήσεων που σηματοδοτεί το ΣΕΔΕ2.
Πρόκειται για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών 2 (ΣΕΔΕ2) που εισάγει την τιμολόγηση άνθρακα στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών από το 2027. Η εφαρμογή του αναμένεται να προκαλέσει αυξήσεις στο κόστος ενέργειας και μεταφορών στα νοικοκυριά που εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα, με μεγαλύτερες επιπτώσεις στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Στο πλαίσιο αυτό και δεδομένου ότι τα ελληνικά νοικοκυριά επιβαρύθνονται ήδη με υψηλό κόστος, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, σχεδιάζονται μέτρα.
Μελέτη του Green Tank και της Facets για τις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 στα ελληνικά νοικοκυριά διαπιστώνει ότι αυτά αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα, ήδη πριν την έναρξη του νέου συστήματος τιμολόγησης άνθρακα, καθώς το 26,5% του πληθυσμού βρέθηκε να είναι ενεργειακά ευάλωτο και το 13,9% μεταφορικά ευάλωτο. Το νέο σύστημα εκτιμάται ότι θα αυξήσει τις δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών μεταξύ 833 εκατ. ευρώ και 1,6 δις ευρώ την περίοδο 2027-2032, διευρύνοντας περαιτέρω τον αριθμό τους, κατά περίπου 0,9%-1,5% στην περίπτωση της ενεργειακής ευαλωτότητας και κατά 1,1%-2,1% στην περίπτωση της μεταφορικής ευαλωτότητας.
Ωστόσο, η εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 μπορεί να αποτελέσει και μια σπουδαία ευκαιρία, αφενός μετριασμού του εκτεταμένου φαινομένου της ενεργειακής και μεταφορικής ευαλωτότητας στη χώρα, και αφετέρου της μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος σε κτίρια και οδικές μεταφορές, σύμφωνα με την Ιωάννα Σούκα, αναλύτρια ενεργειακής πολιτικής του Green Tank, που σημειώνει ως προϋπόθεση την αξιοποίηση πόρων και πέραν του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.
Οι προτάσεις
Ειδικότερα, σύμφωνα με την μελέτη, για την άμεση ανακούφιση των ευάλωτων, προτείνεται η καταβολή άμεσης εισοδηματικής στήριξης, συνολικού ύψους 742 εκατ. ευρώ έως 1,42 δις ευρώ (15,5%–29,7% του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα κάτω του ορίου του 37,5%, που θέτει ο σχετικός Κανονισμός). Για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της ενεργειακής ευαλωτότητας, μέτρα όπως η κοινωνική κατοικία, οι ήπιες ή ριζικές ανακαινίσεις, οι αντλίες θερμότητας και τα φωτοβολταϊκά (ατομικά ή μέσω ενεργειακών κοινοτήτων) σε συγκεκριμένους υποπληθυσμούς αναμένεται να ωφελήσουν 276–348 χιλιάδες νοικοκυριά, με εκτιμώμενο συνολικό κόστος 6,8–8,4 δις ευρώ για την περίοδο 2027-2032.
Στον τομέα των οδικών μεταφορών, η μελέτη αναφέρει ότι η επιδότηση χρονομίσθωσης ηλεκτρικών οχημάτων στην περιφέρεια και οι εκπτώσεις σε ΜΜΜ στις μεγάλες πόλεις αναμένεται να κοστίσουν 1,18-1,28 δις ευρώ και να μετριάσουν τη μεταφορική ευαλωτότητα σε 262-282 χιλιάδες νοικοκυριά. Δεδομένης της δυνατότητας αξιοποίησης πόρων και από άλλες πηγές εκτός του Κοινωνικού Ταμείου, προτείνεται η διάθεση επιπλέον 3,2-4,3 δις ευρώ για την αναβάθμιση των συγκοινωνιακών υποδομών (ΜΜΜ, σιδηρόδρομοι, λεωφορεία).
Σύμφωνα με τη μελέτη με τίτλο “Προτάσεις πολιτικών και μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την εφαρμογή του ΣΕΔΕ2 στην Ελλάδα”, η κάλυψη του συνολικού κόστους ύψους 11,9-15,5 δις ευρώ των παραπάνω επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων και των άμεσων πληρωμών, μπορεί να γίνει αξιοποιώντας πλήρως το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (4,78 δις ευρώ), τα επιπλέον έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ2 (2,75–6,34 δις ευρώ), αλλά και τμήμα των εσόδων από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ1 (4,33 δις ευρώ).
Εκτός όμως από την άμεση οικονομική ενίσχυση των ευαλώτων που θα τους ανακουφίσει μόνο προσωρινά από τις επιπτώσεις του ΣΕΔΕ2, ο Καθηγητής Δημήτρης Λάλας από τη Facets, σημειώνει ότι η ριζική αντιμετώπιση της ενεργειακής και μεταφορικής ευαλωτότητας απαιτεί τη στοχευμένη εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων όπως οι ανακαινίσεις κατοικιών, η αντικατάσταση καυστήρων πετρελαίου από αντλίες θερμότητας, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, η προώθηση της ηλεκτροκίνησης και η βελτίωση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.
