Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@gmail.com)
Η μείωση της κατανάλωσης νερού και ενέργειας, η πρόληψη της ρύπανσης του εδάφους, των υδάτων και του αέρα, καθώς και άλλες πρακτικές –από το στάδιο της έρευνας έως και το κλείσιμο των ορυχείων- αποτελούν επίκεντρο της βιώσιμης εξόρυξης και των βιώσιμων πρώτων υλών.
Σύμφωνα με τις αρχές της ΕΕ για βιώσιμες πρώτες ύλες η εξόρυξη και η επεξεργασία βιώσιμων πρώτων υλών θα πρέπει να στηρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις κοινότητες και τη χρηστή διακυβέρνηση μέσω του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του ενεργού διαλόγου με τις ενδιαφερόμενες κοινότητες και τους εργαζομένους και της δέσμευσης για την εξασφάλιση συνθηκών ασφαλούς διαβίωσης στις τοπικές κοινότητες. Προβλέπεται επίσης, μεταξύ άλλων, στήριξη της αξιοπρεπούς εργασίας του εργατικού δυναμικού, μέσω βελτίωσης της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, συνεχούς βελτίωσης των δεξιοτήτων των εργαζομένων και σεβασμού των δικαιωμάτων τους σύμφωνα με τις θεμελιώδεις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Προφανώς η επιχειρηματική ακεραιότητα, η διαφάνεια και η ευρύτερη οικονομική συνεισφορά τίθενται ψηλά στην ατζέντα ενώ στο επίκεντρο είναι η περιβαλλοντική διαχείριση και ο μετριασμός των επιπτώσεων της εξορυκτικής διαδικασίας.
Ορισμένα από τα μέτρα που λαμβάνονται είναι η εφαρμογή των καλύτερων διαθέσιμων τεχνικών για τη διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων και η εφαρμογή των αρχών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, με στόχο την ελαχιστοποίηση τυχόν αρνητικών επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα.
Επίσης, σύμφωνα με τις αρχές της ΕΕ η εξόρυξη και η επεξεργασία βιώσιμων πρώτων υλών βελτιώνουν και προάγουν την αποδοτική χρήση της ενέργειας και στηρίζουν τα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μέσω της βελτίωσης της αποδοτικότητας όσον αφορά τη χρήση της ενέργειας και της προώθησης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με στόχο την ελαχιστοποίηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, της υποστήριξης ή εναρμόνισης με τους στόχους των παγκόσμιων συμφωνιών για το κλίμα και της αξιολόγησης του ευάλωτου ως προς την κλιματική αλλαγή χαρακτήρα των εργασιών.
Σημειώνεται ότι η εξόρυξη και η επεξεργασία βιώσιμων πρώτων υλών περιλαμβάνουν τη διαχείριση των υλικών και συμβάλλουν στην κυκλική οικονομία της ΕΕ.
Στις παραπάνω αρχές συνεισφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις στην εξορυκτική βιομηχανία. Καλές πρακτικές αναδείχθηκαν στο 2ο Webinar της σειράς GRawMat Innovation Cluster Webinar Series.
Το πρώτο πράσινο υπόγειο μεταλλείο
Ειδικότερα, μιλώντας για την υπόγεια εκμετάλλευση ΚΟΥΤΖΗ – Το πρώτο πράσινο υπόγειο μεταλλείο, ο Δρ. Γεώργιος Μπουρμάς, Γενικός Διευθυντής Μεταλλείων Ευβοίας, Ελληνικοί Λευκόλιθοι Α.Ε., ανέφερε αρχικά ότι η εταιρεία αποτελεί τη μακροβιότερη ελληνική μεταλλευτική επιχείρηση και λειτουργεί αδιαλείπτως από το 1959 διαθέτοντας μεταλλευτικές παραχωρήσεις στην Χαλκιδική, στην Εύβοια και στην Τουρκία. Το 2017 ξεκίνησε πρόγραμμα αξιολόγησης του μεταλλευτικού δυναμικού της Εύβοιας και τον Δεκέμβριο του 2021 έγινε έναρξη εργασιών υπόγειας εκμετάλλευσης στη θέση Κουτζή. Η εν λόγω υπόγεια εκμετάλλευση αποτελεί το πρώτο «πράσινο» υπόγειο μεταλλείο στον κόσμο βάσει των ακόλουθων μοναδικών του χαρακτηριστικών:
- Το σύνολο των μηχανημάτων έργου λειτουργούν αποκλειστικά με ηλεκτρισμό, είτε ενσύρματα είτε με μπαταρίες. Συνεπώς οι εκπομπές CO2 είναι μηδενικές.
- Η εξόρυξη λευκολίθου και στείρων πραγματοποιείται αποκλειστικά με μηχανικά μέσα και με ταυτόχρονο καταιονισμό νερού στα μέτωπα. Συνεπώς, δεν εκλύονται τοξικά αέρια λόγω απουσίας ανατινάξεων και δεν παράγεται σκόνη.
- Οι αποτυπώσεις των υπογείων έργων εκτελούνται καθημερινά μέσω της τεχνολογίας SLAM (χρήση φορητών σαρωτών). Τα νέφη σημείων αξιοποιούνται στην εκπόνηση τριδιάστατων γεωτεχνικών ομοιωμάτων πολύ υψηλής ακρίβειας, μέσω των οποίων υπολογίζονται άμεσα οι συντελεστές ασφαλείας των υπογείων κατασκευών και διαστασιολογούνται τα μέτρα άμεσης υποστήριξης.
- Η παρακολούθηση των μικρομετακινήσεων υλοποιείται μέσω ειδικών γεωτεχνικών αισθητήρων και το σύνολο του προσωπικού γνωρίζει ανά πάσα στιγμή το μέγεθος των μικρομετακινήσεων σε νευραλγικές θέσεις του υπόγειου μεταλλείου.
- Οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας είναι μοναδικές για υπόγεια εκμετάλλευση. Το έμπειρο προσωπικό υπογείων αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «καθημερινά ξεχνάμε ότι εργαζόμαστε σε υπόγειο μεταλλείο».
Ο Δρ. Ζ. Αγιουτάντης μίλησε στο ίδιο Webinar για την ανάπτυξη τεχνολογιών πλοήγησης φορτηγών υπογείων σε υπόγεια ανθρακωρυχεία και ανέφερε ότι η μεταλλευτική βιομηχανία είχε από πολύ παλιά αναπτύξει τεχνολογία αυτόνομων οχημάτων με σκοπό την βελτιστοποίηση της μεταφοράς σε επιφανειακά μεταλλεία. Πολλές εταιρείες ανά τον κόσμο χρησιμοποιούν τέτοια οχήματα τα οποία μπορούν να πάρουν αποφάσεις (κίνηση, στροφή, κ.λπ.) και να σταματήσουν όταν δουν εμπόδια ή όταν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν την ασφαλή οδήγηση. Μεγάλος αριθμός εταιρειών και κατασκευαστών έχει αρχίσει να συζητάει το θέμα της αυτονομίας υπόγειου εξοπλισμού με έμφαση στο μεταφορικό έργο αλλά και άλλες διαδικασίες.
Ο Δρ. Ζ. Αγιουτάντης παρουσίασε εργαστηριακά αποτελέσματα ερευνητικού έργου που αφορά στην προσπάθεια ανάπτυξης αυτονομίας ηλεκτροκίνητων φορτηγών υπόγειων σε υπόγεια ανθρακωρυχεία στα οποία η εκμετάλλευση γίνεται με τη μέθοδο θαλάμων και στύλων. Σε πρώτη φάση αναπτύχθηκε εργαστηριακό μοντέλο σε κλίμακα 1:6 με βάση τα σχηματικά διαγράμματα φορτηγών υπογείων της εταιρείας Komatsu και στην συνέχεια αναπτύχθηκε λογισμικό που επιτρέπει την αυτόνομη πλοήγηση των φορτηγών αυτών σε συνθήκες που δεν υπάρχει GPS. Το λογισμικό τροφοδοτείται με δεδομένα κυρίως από αισθητήρες LiDAR. Ο Δρ. Ζ. Αγιουτάντης έκλεισε την παρουσίασή του αναφέροντας ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα γίνουν δοκιμές πεδίου σε πραγματικού μεγέθους οχήματα.
Από την πλευρά του ο Dr. Wisam Farjow, Ph.D. P.Eng., President, Integrated Wireless Innovations Inc., εξήγησε ότι οι εξελίξεις στις εργασίες εξόρυξης απαιτούν ευφυή επικοινωνιακή υποδομή για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου «Μοντέλου Έξυπνης Εξόρυξης» (Smart Mining Model). Το NeuraCom, το οποίο κατασκευάστηκε από την Integrated Wireless Innovations Inc. (IWI), μια εταιρεία με έδρα τον Καναδά, είναι το πρώτο πραγματικά Self-Organized Network (SON) που βασίζεται σε τεχνητή νοημοσύνη, σχεδιασμένο για εργασίες εξόρυξης και διάνοιξης σηράγγων. Η κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνολογία πάνω στην οποία βασίζεται το NeuraCom παρέχει ενοποιημένη υποδομή επικοινωνίας που συνδυάζει συνδεσιμότητα Leaky Cable, Optic Fiber και Wireless Mesh.
Το NeuraCom είναι ένας πλήρης οδικός χάρτης ψηφιακού μετασχηματισμού. Όντας συμβατό με όλα τα υπάρχοντα δίκτυα, το σύστημα επιτρέπει στα ορυχεία να συνεχίσουν τη λειτουργία τους χρησιμοποιώντας τα υπάρχοντα δίκτυά τους, αλλά παρέχει δυνατότητες για γρήγορες αναβαθμίσεις σε προηγμένες υπηρεσίες όπως το LTE και άλλες λειτουργίες δικτύου υψηλής ταχύτητας που βασίζονται σε ψηφιακές τεχνολογίες. Μέσω του συνδυασμού των δυνατοτήτων των σύγχρονων υπολογιστών και του NeuraCom που αξιοποιεί ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη, το σύστημα έχει την ικανότητα να ανακαλύπτει, να αναλύει και να μαθαίνει συνεχώς το περιβάλλον του δικτύου όπως επίσης και να αυτό-προσαρμόζεται στις συνθήκες σε πραγματικό χρόνο.
