Της Σοφίας Εμμανουήλ (srmmanouil@gmail.com)
Τα περιορισμένα δεδομένα και εργαλεία για την κατανόηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της δράσης για το κλίμα κινδυνεύουν να επιβραδύνουν τον ρυθμό της πράσινης μετάβασης.
Τα τελευταία χρόνια, μέτρα για την επιβολή περιβαλλοντικών φόρων ή για τη μεταρρύθμιση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων έχουν εγείρει ανησυχίες για την αύξηση του κόστους ζωής σε ορισμένες χώρες ενώ οι προσπάθειες παροπλισμού υποδομών ορυκτών καυσίμων έχουν προκαλέσει φόβους για επιπτώσεις στην απασχόληση. Ως εκ τούτου, οι κυβερνήσεις ορισμένων χωρών αναγκάστηκαν να καθυστερήσουν ή ακόμη και να αναστείλουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για το κλίμα. Σε πολλά μέρη του κόσμου η οικονομική ανάπτυξη παραμένει μια κρίσιμη προτεραιότητα αλλά η έλλειψη χρηματοδότησης και πρόσβασης στην τεχνολογία και την τεχνογνωσία υπονομεύει το άλμα προς την “πράσινη ανάπτυξη”. Η κρισιμότητα της ισότητας και της δικαιοσύνης στη δράση για το κλίμα αναγνωρίζεται ευρέως αλλά λείπουν τα στοιχεία, τα πλαίσια και τα εργαλεία που απαιτούνται για μια τεκμηριωμένη και αποτελεσματική απάντηση σε επίπεδο πολιτικής, όπως καταδεικνύει μια νέα μελέτη του World Economic Forum, μέρος της πρωτοβουλίας Equitable Transition, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Laudes και του Boston Consulting Group.
Η μελέτη εστιάζει στις μετρήσεις αξιολογώντας 58 δείκτες εκ των οποίων μόνο πέντε συλλέγονται συστηματικά και δημοσιεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικονομικές, θεσμικές, δημογραφικές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες εντός των χωρών μπορούν να οδηγήσουν σε έκθεση σε οικονομικούς κινδύνους ενώ ταυτόχρονα λείπουν συγκρίσιμα στοιχεία, η μελέτη παρουσιάζει έξι τύπους χωρών που δίνουν στους ηγέτες να αναγνωρίσουν βασικές ευκαιρίες και προκλήσεις στο δρόμο για μια δίκαιη μετάβαση. Οι χώρες του ίδιου τύπου έχουν κάποιες δομικές ομοιότητες ενώ αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις.
1. Οι χώρες που υιοθετούν την πράσινη μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς είναι οι οικονομίες υψηλού εισοδήματος, με γνώμονα τις υπηρεσίες, που έχουν κάνει σημαντικά βήματα για τη μείωση της έντασης των εκπομπών τους, υιοθετώντας τις πράσινες τεχνολογίες, διατηρώντας παράλληλα πλαίσια και μηχανισμούς για τη διασφάλιση της ένταξης και της οικονομικής ισότητας. Εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και υψηλή οικονομική ικανότητα συγκαταλέγονται στα δυνατά τους σημεία, ενώ προκλήσεις αποτελούν οι πιέσεις σε ανταγωνιστικότητα, κόστος ζωής και γήρανση του εργατικού δυναμικού. Οι χώρες αυτού του μπλοκ είναι κυρίως χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης όπως Γαλλία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς και Σιγκαπούρη.
2. Αναδυόμενες ως προς την υιοθέτηση της πράσινης μετάβασης χώρες, με οικονομίες υψηλού εισοδήματος, αν και έχουν πληθυσμό με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, τείνουν να απασχολούν μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού τους σε βιομηχανικούς τομείς που απαιτούν μετασχηματισμό, καθιστώντας μεγάλη πρόκληση την υποστήριξη της πράσινης μετάβασης. Τέτοιες χώρες είναι κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όπως Βουλγαρία, Πολωνία και Ρουμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Τουρκία κ.α..
3. Οικονομίες που βασίζονται στις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων και στην επιδοτούμενη κατανάλωση ενέργειας για τη στήριξη της εθνικής ανάπτυξης είναι αντιμέτωπες με υψηλά επίπεδα έντασης εκπομπών. Τέτοιες χώρες είναι το Ιράν, το Κουβέιτ, το Ομάν, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά και το Αζερμπαϊτζάν, το Ουζμπεκιστάν κ.α..
4. Οικονομίες με δυνατότητες ανάπτυξης αλλά και με εισοδηματικές ανισότητες και προκλήσεις σε θέματα χρηματοδότησης για την μετάβαση στην καθαρή οικονομία με γνώμονα την καινοτομία είναι κυρίως στη Λατινική Αμερική Βολιβία, Βραζιλία, Χιλή, Κολομβία, στη Νότια Αφρική και στην αναδυόμενη Ασία όπως Ινδία, Μαλαισία και Φιλιππίνες.
5. Οικονομίες χαμηλού εισοδήματος, με μεγάλο πληθυσμό νέων και χαμηλές κατά κεφαλήν εκπομπές που πρέπει να επενδύσουν στην χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη είναι πολύ ευάλωτες στους κινδύνους και δεν διαθέτουν επαρκείς δυνατότητες για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας. Η εξασφάλιση ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και ο εντοπισμός νέων μηχανισμών χρηματοδότησης μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη. Οι χώρες σε αυτό το μπλοκ είναι κυρίως οι υποσαχάριες Αγκόλα, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Γκάνα, Κένυα και Νιγηρία αλλά και Μπαγκλαντές, Μιανμάρ, Πακιστάν, Σρι Λάνκα, Νεπάλ και Υεμένη).
6. Στους Green Developers οι αναλυτές του World Economic Forum κατατάσσουν τις τεχνολογικά προηγμένες χώρες που ηγούνται της ανάπτυξης πράσινων τεχνολογιών και επιχειρηματικών μοντέλων που μπορούν να βοηθήσουν την παγκόσμια μετάβαση στο μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Αν και βρίσκονται σε καλή θέση όσον αφορά την αγορά εργασίας, τη χρηματοδότηση και την τεχνολογία, αυτές οι χώρες συγκαταλέγονται στις πλέον ρυπογόνες παγκοσμίως και πρέπει να διαχειριστούν τη μετάβαση μεγάλου μέρους του γηράσκοντος εργατικού δυναμικού τους σε καθαρότερες βιομηχανίες για να εξασφαλίσουν συνεχιζόμενη ευημερία. Σε αυτές περιλαμβάνονται Κίνα, Γερμανία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα και ΗΠΑ.
Εκτός από τις διαφοροποιήσεις σε επίπεδο χώρας, κίνδυνοι εντοπίζονται και σε επίπεδο κλάδων, με τα στελέχη επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα του World Economic Forum να αναφέρονται στην άνιση πρόσβαση στη χρηματοδότηση για πράσινες επενδύσεις ως τον κορυφαίο επενδυτικό κίνδυνο που σχετίζεται με την πράσινη μετάβαση σε όλους τους τομείς, από την ενέργεια και τη γεωργία μέχρι τη βαριά βιομηχανία και τις μεταφορές. Ο ρυθμός και η αποτελεσματικότητα των ηγετών εμπρός στους κλιματικούς στόχους εξαρτώνται επίσης από τον βαθμό στον οποίο το κόστος και τα οφέλη της δράσης μετριασμού κατανέμονται δίκαια. Συμπεραίνεται ότι οι στρατηγικές που υποστηρίζονται από στοιχεία, με μετρήσεις σχετικές με τις πολιτικές που γεφυρώνουν τις δράσεις της κλιματικής δράσης και των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων, μπορούν να διασφαλίσουν ότι η δράση για το κλίμα εξυπηρετεί τόσο τους ανθρώπους όσο και τον πλανήτη.
