Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@gmail.com)
Παρά τις δεσμεύσεις για ισόρροπη χρηματοδότηση δράσεων μετριασμού και προσαρμογής η παγκόσμια χρηματοδότηση για το Κλίμα οδεύει κυρίως στον μετριασμό ενώ στην Ελλάδα που τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν σημάνει “κόκκινο συναγερμό” καταγράφεται υστέρηση στην χρηματοδότηση τόσο μέτρων μετριασμού όσο και προσαρμογής, με την Τράπεζας της Ελλάδος να προειδοποιεί για επιπτώσεις στο ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια.
Σημειώνεται ότι παγκοσμίως μόλις 7% της χρηματοδότησης για την κλιματική αλλαγή κατευθύνεται σε δράσεις προσαρμογής. Ειδικά η ΕΕ, αφιερώνει το 30% του προϋπολογισμού της σε δράσεις σχετικές με την κλιματική αλλαγή, χωρίς ωστόσο να υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ μετριασμού και προσαρμογής. Το κενό στη χρηματοδότηση της προσαρμογής, δηλαδή η απόσταση μεταξύ του εκτιμώμενου κόστους και της υφιστάμενης χρηματοδότησης, έχει αυξηθεί τα τελευταία έτη ενώ παραμένει περιορισμένη η συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα λόγω κυρίως της αβεβαιότητας για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, των μη εμπορικά αξιοποιήσιμων λύσεων προσαρμογής και της σχετικά μη ώριμης αγοράς κεφαλαίου.
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ με την υποστήριξη της Τράπεζας της Ελλάδος για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οποία παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο, εκτιμάται ότι έως το 2100 το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να υποστεί μια ετήσια μείωση έως και 6% εάν δε ληφθούν μέτρα μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Αυτό μεταφράζεται σε σωρευτικό κόστος 701 δισ. ευρώ το οποίο μπορεί να μειωθεί μέχρι και κατά 123 δισ. ευρώ εάν ληφθούν μέτρα προσαρμογής. Επομένως η ανάγκη για τη λήψη μέρων είναι επιτακτική. Στο εθνικό πλαίσιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό, περιλαμβάνεται η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ, η οποία εξειδικεύεται σε περιφερειακό επίπεδο με τα Περιφερειακά Σχέδια, ΠεΣΠΚΑ), ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος καθώς και άλλοι νόμοι που αφορούν θέματα αδειοδοτήσεων δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου προχωρά, ωστόσο με κάποιες καθυστερήσεις, καθώς έξι χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση και εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής, έχουν εγκριθεί μόλις πέντε ΠεΣΠΚΑ.
Η χρηματοδότηση της προσαρμογής στην Ελλάδα γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από δημόσιους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, μέσω προγραμμάτων που αφορούν γενικότερα στην προστασία του περιβάλλοντος και σε δράσεις για το κλίμα (π.χ. νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, Ελλάδα 2.0 και Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης). Σύμφωνα με τις επισημάνσεις των συντακτών της μελέτης του ΙΟΒΕ αν και δεν υπάρχει ξεχωριστός προϋπολογισμός στα παραπάνω προγράμματα για έργα προσαρμογής έχουν δεσμευθεί πόροι για έργα που θα ενισχύσουν την ικανότητα προσαρμογής της χώρας στην κλιματική αλλαγή (π.χ. έργα πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων). Ειδικότερα, έως και τον Οκτώβριο του 2022 το πρόγραμμα Ελλάδα 2.0 είχε εντάξει έργα προσαρμογής συνολικού προϋπολογισμού 1,8 δισ. ευρώ. Παράλληλα, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE χρηματοδοτεί την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής με το στρατηγικό πρόγραμμα LIFE IP AdaptInGR (προϋπολογισμός 14,2 εκατ. ευρώ).
Ανασταλτικά στην ανάπτυξη νέων λύσεων για την καινοτομία λειτουργεί το πλαίσιο ωρίμανσης της καινοτομίας στην Ελλάδα, το οποίο παρά την ύπαρξη αρκετών ερευνητικών ομάδων περιορίζεται και από την ασθενή αγορά κεφαλαίου. Ως αποτέλεσμα, λύσεις που αναπτύσσονται και επιδεικνύονται με την υποστήριξη ευρωπαϊκής και εθνικής χρηματοδότησης δεν βρίσκουν τον δρόμο για τη μαζική χρήση και εφαρμογή τους (upscale).
Σημειώνεται επίσης μεταξύ άλλων πως η Ελλάδα έχει την τρίτη χειρότερη επίδοση σε όρους ιδίων κεφαλαίων και επενδυτικών ταμείων ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με την ΕΕ27 για το 2020.